مقاله حاضر ماخوذ از نتایج یک مطالعه تجربی در باب محرومیت نسبی، با دو مولفه شناختی (ادراکی) و عاطفی (احساسی) است. بنیان های نظری این تحقیق عمدتا بر آرای جیمز دیویس، آبرامز، تاجفل وترنر، لئون فستینگر، راولز و تیرابوسکی و ماس، استوار است. در این پژوهش نقطه عزیمت رویکرد نظری در تبیین این فرایند بر هر دو مولفه عاطفی و شناختی محرومیت نسبی مبتنی است. جامعه آماری پژوهش را جوانان متعلق به گروه سنی 18 تا 30 سال ساکن در شهر تهران تشکیل می دهد که 860 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری با استعانت از روش نمونه گیری احتمالی PPS انتخاب شده اند. نتایج پژوهش مبین آن است که:- میان احساس محرومیت نسبی (مولفه عاطفی) و محرومیت نسبی ادراکی (مولفه شناختی) رابطه معنی داری وجود دارد.- میان احساس محرومیت نسبی و هر یک از متغیرهای وضعیت فعالیت اقتصادی (اشتغال)، سن، جنس، تحقیقات، درآمد و وضع مالکیت مسکن رابطه وجود دارد.نتایج حاصل از نیکویی برازش مدل نظری از طریق کاربرد رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر نیز مبین آن است که متغیرهای وضع مالکیت مسکن، جنس، درآمد ماهانه خانوار، سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، وضعیت فعالیت، و بعد خانوار، به ترتیب بیشترین تغییرات متغیر وابسته (احساس محرومیت نسبی) را تبیین می کنند. اثر کل متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته برابر 69.6 درصد است.

محرومیت اجتماعی از مباحث مهم رفاه و سیاست اجتماعی است که در کنار موضوعاتی چون فقر، طرد و نابرابری اجتماعی قابل بررسی میباشد. هرچند که به لحاظ مفهومی و تجربی این مفاهیم تفاوتهایی با یکدیگر دارند در این مقاله تلاش شده است با طرح ابعاد مفهومی، نظری و تجربی محرومیت اجتماعی موضوع در حوزه مورد مطالعه مورد آزمون تجربی قرار گیرد. با شناسایی شاخصهای محرومیت اجتماعی با استفاده از تکنیک تحلیل عامل از میان عوامل مطرح شده مولفه های اصلی مربوط به محرومیت اجتماعی مورد شناسایی قرار گرفته اند. مولفه های شناسایی شده در این مقاله پس از نام گذاری عبارتند از بیگانگی اجتماعی، احساس شهروندی، تعامل اجتماعی و رضایت از زندگی. این مولفه ها با یکدیگر دارای تجانس و سازگاری درونی بوده که در مجموع سازنده سازه محرومیت اجتماعی هستند.

فقر از مهم ترین و فراگیرترین مسایل اقتصادی و اجتماعی عصر حاضر به شمار می رود. صاحب نظر با رهیافت های نظری متفاوت به بررسی این پدیده و ارتباط آن با مسائل مختلف پرداخته اند. در این نوشتار تلاش گردیده با مرور مفهومی و نظری ارتباط میان فقر، محرومیت و شهروندی از منظر جامعه شناسی بررسی و سپس در بخشی از جامعه ایران مورد آزمون تجربی قرار گیرد.نتایج، ارتباط پیچیده میان فقر، محرومیت و شهروندی را نشان می دهد؛ به طوری که محرومیت و فقر در برخی مناطق مانع تحقق شهروندی گردیده است. براساس این ارتباط شهروندی ابزار تئوریکی مناسبی برای تحلیل محدودیت های ساختاری خواهد بود که در چارچوب آن افراد - فقرا - انکار نشده و حقوق فردی، مشارکت سیاسی و تحلیل رابطه آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. به بیان دیگر در نگاه به فقر و محرومیت می توان شهروندی را به مثابه مفهومی پویا به شمار آورد که در آن هم فرایند و هم نتیجه در ارتباط متقابل و دیالکتیکی قرار گرفته اند.

این تحقیق چگونگی بازتاب محرومیت نسبی در آثار شعرای معاصر قشقایی را بررسی می کند. در اینجا، از نظریة رابرت گر تنها به عنوان راهنما و شاهد استفاده شده است. با تحلیل محتوای اشعار شاعران موردمطالعه، مشخص می گردد که نه تنها محرومیت در قوم قشقایی وجود دارد بلکه شاعران قشقایی هم، در اشعار خود به این موضوع پرداخته اند. همچنین مشخص می شود که برداشت و شیوة سازش یا برخورد شاعران با مسئلة محرومیت یکسان نیست؛ ازجمله اعتراض و مبارزة انقلابی با منبع محرومیت، یا پذیرش و کنار آمدن با پدیدة محرومیت به عنوان امر طبیعی و یا توسل به قدرت های فراطبیعی و امداد الهی. پس از کشف و دسته بندی مقوله ها، راه هایی نیز برای کاهش محرومیت پیشنهاد خواهد شد.

هدف و زمینه: هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر نقش محرومیت نسبی (محرومیت اقتصادی و محرومیت اجتماعی) بر گرایش به خشونت سیاسی شهروندان تهرانی می  باشد. از آنجا که طی سال  های اخیر، کنش  های خشونت آمیز شهروندان بهویژه در شهر تهران، رو به فزونی است، بررسی جامعه  شناختی این پدیده می  تواند گامی مهم در شناخت آن و اتخاذ تصمیمات مبتنی بر روش  های علمی بردارد. روش تحقیق: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی روش آن، تبیینی-پیمایشی می باشد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق  ساخته استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه این تحقیق، کلیه افراد 18 سال به بالای ساکن شهر تهران در سال 1399 هستند که حجم نمونه با استفاده از نرم  افزار spss sample power، 1009 نفر تعیین گردید. نمونه  های این تحقیق به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. پس از جمع آوری اطلاعات و ورود داده  ها در نرم افزار spss، ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر خشونت سیاسی 78/0، احساس محرومیت اجتماعی 82/0 و احساس محرومیت اقتصادی 89/0 محاسبه شد، همچنین از روش  های آماری نظیر تحلیل تک متغیره (شاخص  ها گرایش به مرکز و پراکندگی) و مدل  سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: مهم  ترین یافته  های این پژوهش حاکی از آن است که احساس محرومیت اقتصادی به طور مستقیم بر گرایش به خشونت سیاسی اثرگذار نبوده و اثر آن بر متغیر وابسته پژوهش (گرایش به خشونت سیاسی) به طور غیر مستقیم از طریق اثرگذاری بر احساس محرومیت اجتماعی معنا پیدا می  کند. هر چند این میزان اثر نیز بسیار ضعیف است (ضریب تأثیر برابر با 08/0). در مقابل، احساس محرومیت اجتماعی با ضریب تأثیر 29/0، به طور مستقیم بر گرایش به خشونت سیاسی شهروندان اثرگذار بوده است. همچنین، احساس محرومیت اقتصادی با ضریب تأثیر 28/0 بر احساس محرومیت اجتماعی اثرگذار بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد با افزایش احساس محرومیت اجتماعی، گرایش به خشونت سیاسی بیشتر می  شود. همچنین، احساس محرومیت اقتصادی، به طور مستقیم بر گرایش به خشونت سیاسی اثرگذار نمی  باشد.